Seçimlerde aday veya aday adayı olan kamu görelilerinin durumu
Milletvekili adayı olmak isteyen sendika yönetim ve denetim kurullarında görevli yöneticilerin, bu görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça milletvekili adayı olabilme imkanı bulunmadığı, genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunabilecekleri, kişinin seçilememesi veya aday olunamaması hallerinde sendika veya konfederasyonlardaki görevlerine dönebilmelerinin mümkün bulunduğu hk.
10/04/2010 tarihli ve 27548 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5980 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 18 inci maddesinin değiştiğini belirterek, 2839 sayılı Kanunun değişik 18 inci maddesi ile 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 18 inci maddesi hükümlerinin çeliştiğinden bahisle; sendika yönetim ve denetim kurulunda görevli olan yöneticilerin, 2011 yılında yapılacak genel seçimlerde milletvekili adayı olmak istemeleri halinde nasıl bir işlem yapılması gerektiği ve söz konusu kişilerin aday olması ve seçilememesi durumunda sendikadaki eski görevlerine dönüp dönemeyeceği hususlarında Başkanlığımız görüşünü talep eden ilgi yazı incelenmiştir.
Bilindiği üzere, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 16 ncı maddesinin beşinci fıkrasında; "Çekilme, göreve son verilmesi veya sair nedenlerle kamu görevinden ayrılanlar ile farklı bir hizmet koluna giren kuruma atananlardan sendika üyesi olanların üyelikleri, varsa sendika şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri sona erer." hükmü, 18 inci maddesinin altıncı fıkrasında ise; "Mahalli ve genel seçimlerde aday olanların, sendika ve konfederasyonun organlarındaki görevleri adaylık süresince askıda kalır. Seçilmeleri halinde görevleri son bulur" hükmü yer almaktadır.
Diğer taraftan, 2839 sayılı Kanunun 5980 sayılı Kanunla değişik 18 inci maddesinde
adaylık için görevden çekilmesi gerekenler sayılmış olup, bunlardan; kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin
ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim
ve denetim kurullarında görev alanların genel ve ara seçimlerin başlangıcından
bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise yenileme kararının
ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça
adaylıklarını koyamayacakları ve aday gösterilemeyecekleri hükme bağlanmıştır.
Aynı Kanunun görevden ayrılmaya ilişkin hükümleri içeren 19 uncu maddesinde
ise; "18 inci madde kapsamına girenlerin ayrılma istekleri en yakın
amire verilecek bir dilekçeyle yapılır. Dilekçedeki imzanın sahibine ait olduğu,
amir tarafından onanır ve doğruca bağlı bulunduğu bakanlığa veya kuruma derhal
gönderilir. Dilekçe sahibine, dilekçenin alındığına dair bir belge ve mertebeler
silsilesiyle amirlere de bilgi verilir. Aynı esaslar dairesinde telgrafla da
müracaat yapılabilir.
Dilekçenin bakanlığa veya kuruma geldiği tarihten itibaren, en geç on gün içinde
ayrılma isteğinin kabul edildiği dilekçe sahibine ve amirlerine tebliğ olunur.
Subay ve astsubayların savaş ve seferberlik hallerindeki ayrılma istekleri hariç
olmak üzere, ayrılma hakkını kazanmış olanların, ayrılma istekleri reddedilemez.
1402 sayılı Sıkıyönetim Kanununun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası hükmü saklıdır.
Ayrılma istekleri kabul edilen subay ve astsubaylardan milletvekili seçilmemiş
olanlar sonradan bu isteklerinden vazgeçemezler ve silahlı kuvvetlere dönemezler.
Ayrılma hakkını kazanmamış olduklarından dolayı, ayrılma istekleri reddedilenler,
aday listesine giremezler ve adaylıklarını koyamazlar.
Ayrılma istekleri kabul edilenler, görev başında bulundukları sürece propaganda
mahiyetinde hiç bir harekette bulunamazlar. Subaylar ile astsubaylar ve görevleri
gereği resmi elbise giyenler, resmi elbiseyle propaganda yapamaz ve bu mahiyette
herhangi bir harekette bulunamazlar." hükmü yer almaktadır.
298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun Ek 7 nci maddesinde; "Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler." hükmü yer almakta olup; bu hükümler gereğince, milletvekilliği veya mahalli idareler seçimlerine katılmak amacıyla gerek aday adayı olup aday olmayan, gerekse aday olup seçimi kaybedenlerin, seçim sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanını takip eden bir ay içerisinde başvurmaları halinde eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerine uygun başka bir göreve dönmeleri mümkün bulunmaktadır.
Yapılan incelemede, 4688 sayılı Kanunun 18 inci maddesindeki; mahalli ve genel
seçimlerde aday olanların, sendika ve konfederasyonun organlarındaki görevlerinin
adaylık süresince askıda kalacağına ilişkin hükümle, 5980 sayılı Kanunun kabulü
ile değişen 2839 sayılı Kanunun 18 inci maddesindeki, sendika yöneticilerinin
görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerektiği yönündeki hüküm arasında
bir paralellik bulunmadığı görülmektedir. Nitekim, yasa koyucu da, 5980 sayılı
Kanunun 490 sıra sayılı gerekçesinde yer alan; "?Kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları
teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görevli adaylar,
kurumlarının teşkilat ve imkanlarını seçimlerde kullanmakta, bu durum haksız
rekabete yol açmaktadır. Milletvekili seçilemeyenlerin görevine devam etmesi
içinde bulundukları kurumu siyasallaştırmakta, temsil kabiliyetini zayıflatmaktadır.
Milletvekili seçilenlere tanınan altı aylık süre ile de özellikle bu kurumların
başkanlıklarından gelenler için yeni yönetim kurulunu tanzim etme, bir nevi
o kurumda varlığını devam ettirme yolu açılmaktadır.
Kanun teklifi ile aday olmak isteyen ya da aday gösterilecek kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları
teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanların
da, aday olacak yada gösterilecek kamu görevlileri, siyasi parti yöneticileri
ve Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları gibi görevlerinden ayrılmaları amaçlanmaktadır..."
ifadeleriyle bu meyandaki iradesini ortaya koymuştur.
Yukarıdaki hüküm ve açıklamaların birlikte değerlendirilmesi neticesinde; gerek
mahalli, gerekse genel ve ara seçimlerde aday olmak isteyen sendika veya üst
kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev yapan yöneticilerle ilgili
olarak;
- Aynı konuyu düzenleyen özel nitelikte olan kanundan, daha sonra yürürlüğe
giren, aynı hususu düzenleyen ve istisna hükümlere yer vermeyen genel kanunun
uygulanması gerektiği ilkesinden hareketle; 5980 sayılı Kanunun kabulü ile birlikte,
milletvekili adayı olmak isteyen sendika yönetim ve denetim kurullarında görevli
yöneticilerin, bu görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça milletvekili
adayı olabilme imkanı bulunmadığı,
- İlgililerin, genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine
karar verilmesi halinde ise yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün
içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerektiği,
- 2839 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yer alan hükmün uygulanması suretiyle
görevden ayrılmaya ilişkin sürecin tamamlanması gerektiği,
- Mahalli, genel ve ara seçimlerde seçilememesi veya aday olunamaması hallerinde;
298 sayılı Kanun hükmünce memuriyete tekrar başlayan ilgililerin tekrar seçilmeleri
kaydıyla, sendika veya konfederasyonlardaki görevlerine dönebilmelerinin mümkün
bulunduğu,
mütalaa edilmektedir.