Özürlü işçiler için sayısının tespiti

657 sayılı Kanun ile ek ve değişikliklerin de, kanun kapsamına giren kurumlara tahsis edilmiş memur kadrolarında belli oranda eski hükümlü çalıştırılmasına dair herhangi bir hüküm yer almadığı; 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde daimi işçi sayısına göre belirlenmek üzere % 2 oranında eski hükümlü çalıştırma mükellefiyetinin 1475 sayılı İş Kanununun değişik 25 inci maddesinin (B) bendi ile düzenlenmiş bulunduğu bilinmektedir. Anılan maddenin son fıkrasındaki "Çalıştırılacak eski hükümlülerin nitelikleri, hangi işlerde çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel ve ücret şartları ile bunların işverence alınma usul ve esasları bir tüzükle düzenlenir." hükmü uyarınca hazırlanan Eski Hükümlülerin istihdamı Hakkında Tüzük, Bakanlar Kurulunun 26.2.1987 tarih ve 87/11546 sayılı kararına ek olarak 17.3.1987 tarih ve 19403 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe geçmiş bulunmaktadır. Tüzük'ün 2 nci maddesinde eski hükümlüler "Altı aydan uzun süreli hürriyeti bağlayıcı bir cezaya hüküm giymiş ve cezasını infaz kurumlarında tamamlamış veya cezası tecil edilmiş yahut şartlı salıverilme yoluyla tahliye edilmiş olanlar..." şeklinde tarif edilmektedir. Özetle mevzuatın eski hükümlülerin kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılmalarına dair hükümlerinin Devlet memuriyeti ve bunlar için ihdas edilmiş kadrolar ile herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu sebeple çalıştırılacak eski hükümlülerin sayısının belirlenmesinde kurumların memur kadrolarının da gözönünde tutulması gerekmemektedir.

Diğer taraftan, 1982 yılından itibaren Bütçe Kanunlarına aynı konuda konulan hükümlerinde uygulamaya değişiklik getirmediği kabul edilmektedir. Öyle ki; en son 1987 Yılı Bütçe Kanununun 27 nci maddesinin (b) bendinde "Genel ve Katma bütçeli dairelerle, mahalli idareler ve kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerleri .sakat ve eski hükümlüler için; 1) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 nci maddesindeki genel ve özel şartları taşımak kaydıyla anılan Kanuna göre çalıştırdıkları personele ait kadrolardan, İş Kanununun 25 nci maddesinde belirlenen oranlarda kadro ve pozisyon ayırmaya ve yükümlü oldukları kadar atama yapmaya mecburdurlar." denilmektedir. Yukarıda da değinildiği üzere 1475 sayılı İş Kanunu kamu kurum ve kuruluşlarının eski hükümlü çalıştırma mükellefiyetini daimi işçi kadroları ile kısıtlamış bulunmaktadır. Biran için bu mükellefiyetin 1987 Yılı Bütçe Kanunu ile memur kadrolarını da kapsayacak şekilde genişletilmiş olduğu düşünülse bile Kanunun öngördüğü şekilde uygulama yapılmasına imkan bulunmadığı sonucuna varılmaktadır. Gerçekten 1987 Bütçe Kanununun yukarıda yer verilen maddesinde "...657 sayılı Kanunun 48 nci maddesindeki genel ve özel şartlar..." dan sözedildiğinden işe alınacak eski hükümlülerin memuriyete girmek için kanunun aradığı şartları yitirmemiş olanlar arasından seçilmesi gerekmektedir. Bu kısıtlamanın kanun koyucunun eski hükümlülerin belli oran dahilinde de olsa iş sahibi olmalarını sağlamak amacıyla hüküm sevkederken gözettiği sosyal yararla bağdaşmayacağı açıktır. Kaldıki bunların genel hükümlere göre memuriyete girmelerine mani bir durum bulunmadığından eski hükümlü olarak tanımlanmalarının da söz konusu olamıyacağı düşünülmektedir. Nitekim 1475 sayılı İş Kanununun 25 nci maddesine dayanılarak çıkarılan Tüzükte eski hükümlü tarifi memuriyete girme şartlarını kaybetmiş olanları kapsayacak şekilde yapılarak uygulamanın esas amaca uygun bir muhtevada yürütülmesi sağlanmıştır. Özetle 1987 Yılı Bütçe Kanununun yukarıda yer verilen maddesinde eski hükümlüler hakkında hüküm sevkedilmiş olmakla beraber bunların 1475 sayılı Kanunun 25 nci maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan Tüzükle durumları düzenlenen eski hükümlülerden olmadığı açıktır.

Bu itibarla 1475 sayılı İş Kanununa 25 nci maddesinin (B) bendindeki orana göre çalıştırılacak eski hükümlü sayısının teshin esnasında kurumların mevcut memur kadrolarının gözönünde tutulmasına gerek bulunmadığı mütalâa edilmektedir.

1475 sayılı Kanunun değişik 25 nci maddesinin (A) ve (B) bentlerinde daimi işlerde çalıştırılan işçilerden sözedildiğinden her iki bentteki oranlara göre işe alınacak sakat ve eski hükümlü sayısının tesbitinde Maliye ve Gümrük Bakanlığının görüşü uyarınca uygulama yapılması gerektiği düşünülmektedir. Yıl içinde bir süre çalışıp ayrılan işçilerin de gözönünde tutulması halinde sağlıklı bir şekilde hesap yapılamayacağı, orana göre alınacakların sayısında artış veya eksiliş olabileceği bununda tereddüt yaratacağı kabul edilmektedir.