Seçimlerde aday veya aday adayı olan kamu görelilerinin durumu

10/04/2010 tarihli ve 27548 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5980 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 18 inci maddesinin değiştiğini belirterek, 2839 sayılı Kanunun değişik 18 inci maddesi ile 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 18 inci maddesi hükümlerinin çeliştiğinden bahisle; sendika yönetim ve denetim kurulunda görevli olan yöneticilerin, 2011 yılında yapılacak genel seçimlerde milletvekili adayı olmak istemeleri halinde nasıl bir işlem yapılması gerektiği ve söz konusu kişilerin aday olması ve seçilememesi durumunda sendikadaki eski görevlerine dönüp dönemeyeceği hususlarında Başkanlığımız görüşünü talep eden ilgi yazı incelenmiştir.

Bilindiği üzere, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 16 ncı maddesinin beşinci fıkrasında; "Çekilme, göreve son verilmesi veya sair nedenlerle kamu görevinden ayrılanlar ile farklı bir hizmet koluna giren kuruma atananlardan sendika üyesi olanların üyelikleri, varsa sendika şubesi, sendika veya konfederasyon organlarındaki görevleri sona erer." hükmü, 18 inci maddesinin altıncı fıkrasında ise; "Mahalli ve genel seçimlerde aday olanların, sendika ve konfederasyonun organlarındaki görevleri adaylık süresince askıda kalır. Seçilmeleri halinde görevleri son bulur" hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, 2839 sayılı Kanunun 5980 sayılı Kanunla değişik 18 inci maddesinde adaylık için görevden çekilmesi gerekenler sayılmış olup, bunlardan; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanların genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamayacakları ve aday gösterilemeyecekleri hükme bağlanmıştır. Aynı Kanunun görevden ayrılmaya ilişkin hükümleri içeren 19 uncu maddesinde ise; "18 inci madde kapsamına girenlerin ayrılma istekleri en yakın amire verilecek bir dilekçeyle yapılır. Dilekçedeki imzanın sahibine ait olduğu, amir tarafından onanır ve doğruca bağlı bulunduğu bakanlığa veya kuruma derhal gönderilir. Dilekçe sahibine, dilekçenin alındığına dair bir belge ve mertebeler silsilesiyle amirlere de bilgi verilir. Aynı esaslar dairesinde telgrafla da müracaat yapılabilir.
Dilekçenin bakanlığa veya kuruma geldiği tarihten itibaren, en geç on gün içinde ayrılma isteğinin kabul edildiği dilekçe sahibine ve amirlerine tebliğ olunur.
Subay ve astsubayların savaş ve seferberlik hallerindeki ayrılma istekleri hariç olmak üzere, ayrılma hakkını kazanmış olanların, ayrılma istekleri reddedilemez. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanununun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası hükmü saklıdır. Ayrılma istekleri kabul edilen subay ve astsubaylardan milletvekili seçilmemiş olanlar sonradan bu isteklerinden vazgeçemezler ve silahlı kuvvetlere dönemezler.
Ayrılma hakkını kazanmamış olduklarından dolayı, ayrılma istekleri reddedilenler, aday listesine giremezler ve adaylıklarını koyamazlar.
Ayrılma istekleri kabul edilenler, görev başında bulundukları sürece propaganda mahiyetinde hiç bir harekette bulunamazlar. Subaylar ile astsubaylar ve görevleri gereği resmi elbise giyenler, resmi elbiseyle propaganda yapamaz ve bu mahiyette herhangi bir harekette bulunamazlar." hükmü yer almaktadır.

298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun Ek 7 nci maddesinde; "Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler." hükmü yer almakta olup; bu hükümler gereğince, milletvekilliği veya mahalli idareler seçimlerine katılmak amacıyla gerek aday adayı olup aday olmayan, gerekse aday olup seçimi kaybedenlerin, seçim sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanını takip eden bir ay içerisinde başvurmaları halinde eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerine uygun başka bir göreve dönmeleri mümkün bulunmaktadır.

Yapılan incelemede, 4688 sayılı Kanunun 18 inci maddesindeki; mahalli ve genel seçimlerde aday olanların, sendika ve konfederasyonun organlarındaki görevlerinin adaylık süresince askıda kalacağına ilişkin hükümle, 5980 sayılı Kanunun kabulü ile değişen 2839 sayılı Kanunun 18 inci maddesindeki, sendika yöneticilerinin görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerektiği yönündeki hüküm arasında bir paralellik bulunmadığı görülmektedir. Nitekim, yasa koyucu da, 5980 sayılı Kanunun 490 sıra sayılı gerekçesinde yer alan; "?Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görevli adaylar, kurumlarının teşkilat ve imkanlarını seçimlerde kullanmakta, bu durum haksız rekabete yol açmaktadır. Milletvekili seçilemeyenlerin görevine devam etmesi içinde bulundukları kurumu siyasallaştırmakta, temsil kabiliyetini zayıflatmaktadır. Milletvekili seçilenlere tanınan altı aylık süre ile de özellikle bu kurumların başkanlıklarından gelenler için yeni yönetim kurulunu tanzim etme, bir nevi o kurumda varlığını devam ettirme yolu açılmaktadır.
Kanun teklifi ile aday olmak isteyen ya da aday gösterilecek kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanların da, aday olacak yada gösterilecek kamu görevlileri, siyasi parti yöneticileri ve Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları gibi görevlerinden ayrılmaları amaçlanmaktadır..." ifadeleriyle bu meyandaki iradesini ortaya koymuştur.

Yukarıdaki hüküm ve açıklamaların birlikte değerlendirilmesi neticesinde; gerek mahalli, gerekse genel ve ara seçimlerde aday olmak isteyen sendika veya üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev yapan yöneticilerle ilgili olarak;
- Aynı konuyu düzenleyen özel nitelikte olan kanundan, daha sonra yürürlüğe giren, aynı hususu düzenleyen ve istisna hükümlere yer vermeyen genel kanunun uygulanması gerektiği ilkesinden hareketle; 5980 sayılı Kanunun kabulü ile birlikte, milletvekili adayı olmak isteyen sendika yönetim ve denetim kurullarında görevli yöneticilerin, bu görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça milletvekili adayı olabilme imkanı bulunmadığı,
- İlgililerin, genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerektiği,
- 2839 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yer alan hükmün uygulanması suretiyle görevden ayrılmaya ilişkin sürecin tamamlanması gerektiği,
- Mahalli, genel ve ara seçimlerde seçilememesi veya aday olunamaması hallerinde; 298 sayılı Kanun hükmünce memuriyete tekrar başlayan ilgililerin tekrar seçilmeleri kaydıyla, sendika veya konfederasyonlardaki görevlerine dönebilmelerinin mümkün bulunduğu,
mütalaa edilmektedir.